Na zdjęciu relikwiarz z relikwiami św. Ambrożego i męczenników Gerwazego i Protazego. Św. Ambroży w białych szatach.
Kościół wyrósł na krwi męczenników. Przykładem tego mogą być święci Gerwazy i Protazy – pierwsi męczennicy mediolańscy. Ich relikwie od kilkunastu wieków spoczywają praktycznie w jednym miejscu. 14 maja Kościół ambrozjański wspomina datę ich przeniesienia. O co chodzi?
Święci bliźniacy – Gerwazy i Protazy
Święci Gerwazy i Protazy żyli w I lub III wieku. Przyjmuje się, że ponieśli śmierć za czasów prześladowań cesarza Nerona lub Dioklecjana. Ich rodzicami byli święty Witalis z Mediolanu i święta Waleria. Ci dwaj święci bliźniacy zostali pierwszymi męczennikami chrześcijańskimi w Mediolanie. Według tradycji święty Gerwazy poniósł śmierć męczeńską poprzez zatłuczenie ołowianymi prętami, a święty Protazy miał zostać ścięty mieczem.
Ich kult był popularny szczególnie w Mediolanie, Rawennie, Brescii, a także w Rzymie, gdzie na początku V wieku wzniesiono poświęcony im kościół (obecnie znany jako bazylika świętego Witalisa na via Nazionale). Świętych czczono także m.in. w Rouen, Carmonie i Kartaginie.
W roku 386 św. Ambroży miał doznać objawienia tych dwóch świętych, których relikwie wkrótce odnalazł. Obecnie relikwie tych trzech świętych znajdują się pod ołtarzem głównym bazyliki św. Ambrożego w Mediolanie. 14 maja w kalendarzu ambrozjańskim wspomina się przeniesienie relikwii tych trzech świętych. Dlaczego akurat wtedy? Wyjaśnienie nieco dalej.
Odnalezienie relikwii
W roku 386 trwały prace przy bazylice cmentarnej świętych Nabora i Feliksa. 7 czerwca na terenie cmentarnym Porta Vercellina (teren m.in. w rejonie obecnej bazyliki św. Ambrożego i katolickiego uniwersytetu Najświętszego Serca) dokonano odkrycia ciał męczenników. Odnaleziono świadectwa, że mogą być to właśnie dwaj święci bliźniacy – Gerwazy i Protazy.
Święty Augustyn, który pod wpływem Ambrożego nawrócił się, oraz sekretarz i biograf Paulin twierdzili, że św. Ambroży miał objawienie. Taka informacja pojawia się w pismach z lat 397-401 i 422. Sam święty w listach do swojej siostry Marceliny wspomina jedynie o przeczuciu.
Kilka dni później, 18 czerwca, relikwie zostały przeniesione do pobliskiego kościoła, gdzie odbyło się nocne czuwanie. Następnego dnia odbyła się uroczysta procesja do bazyliki męczenników (basilica martyrium) obecnie znanej jako bazylika św. Ambrożego, która była wybudowana na jego polecenie. Relikwie zostały zdeponowane w krypcie pod ołtarzem głównym. Od tego dnia w kalendarzu liturgicznym 19 czerwca przypada wspomnienie świętych Gerwazego i Protazego.
Kult w Mediolanie
Święci Gerwazy i Protazy byli pierwszymi męczennikami mediolańskimi. Dlatego właśnie, obok św. Ambrożego, stali się patronami miasta. Relikwie trzech świętych znajdowały się do roku 835 w niszach pod ołtarzem głównym bazyliki im dedykowanej. W roku 835 na polecenie arcybiskupa Angilberta II przeniesiono je do jednego porfirowego grobu pod ołtarzem i zamknięto. Działo się to w związku z przebudową bazyliki. Dziesięć wieków później 13 stycznia 1864 roku, podczas prac archeologicznych pod prezbiterium, odnaleziono wspomniane nisze, natomiast nie zdecydowano się na otwarcie relikwiarza. Nastąpiło to jednak kilka lat później, 8 sierpnia 1871 roku. Po otwarciu okazało się, że wnętrze w 2/3 zalane było wodą, a na dnie znajdowały się trzy szkielety, które zostały przebadane. Ponowne złożenie relikwii w nowym bogato zdobionym i przeszklonym relikwiarzu nastąpiło w roku 1874. Od tego momentu kościół mediolański wspomina pod datą 14 maja rocznicę przeniesienia relikwii świętych Ambrożego, Gerwazego i Protazego.
Potężna procesja
Wielką okazją do świętowania był rok 1897, kiedy to obchodzono 1500-lecie śmierci świętego Ambrożego. W związku z tą rocznicą relikwie świętego były wystawione w katedrze. Odbyła się wtedy wielka procesja. Na początku dwunastu mężczyzn niosło olbrzymi sztandar świętego Ambrożego, za nim niesione były krzyże procesyjne z parafii mediolańskich, później szli przedstawiciele bractw, proboszczowie, duchowieństwo, następnie niesiona była pod baldachimem urna z relikwiami świętych Gerwazego i Protazego, w końcu także niesiona pod baldachimem była urna z relikwiami świętego Ambrożego. Za urną szło ok. dwudziestu biskupów i całe rzesze wiernych.
Półtorakilometrowy odcinek został pokonany w prawie dwie godziny. Dlaczego tak długo? Było to spowodowane wielkim ciężarem sztandaru, baldachimów i relikwiarzy, stąd miały miejsce częste przystanki.
Relikwie w tomografie
Z okazji 150-lecia (2014 rok) odkrycia nisz i relikwii świętych archidiecezja mediolańska razem z Laboratorium Antropologii Sądowej Uniwersytetu w Mediolanie rozpoczęła badania szczątek znajdujących się na dawnym cmentarzu Porta Vercellina. W roku 2017 Postanowiono także przebadać relikwie świętych Ambrożego, Gerwazego i Protazego. Pierwsze analizy laboratoryjne przeprowadzono w 2018 roku. Badaniom przewodniczy prof. Cristina Cattaneo, profesor medycyny sądowej i dyrektor wspomnianego laboratorium.
Jakie są wyniki tych badań?
Przeprowadzone w roku 2018 badania antropologiczne szczątków (relikwii) to przede wszystkim ocena stanu zachowania, badania radiograficzne, tomograficzne, a także archiwalne i historiograficzne.
Z przeprowadzonego badania radiologicznego i anatomicznego wynika, że relikwie świętego Ambrożego to szczątki zdrowego mężczyzny w wieku około sześćdziesięciu lat, mającego około 170 cm wzrostu, który miał uszkodzony prawy obojczyk powodujący trudności w poruszaniu się i pisaniu. Takie dolegliwości opisywał sam św. Ambroży w listach do swojej siostry Marceliny. Badania ujawniły także możliwą przyczynę śmierci – osteoporozę.
Badania szkieletów dwóch męczenników Gerwazego i Protazego ujawniły wrodzone wady kręgów, które sugerują bliski związek pokrewieństwa między nimi. Co więcej, obydwaj byli młodzi w chwili śmierci (zakłada się, że ich wiek to od 23 do 27 lat). Ich wzrost to ponad 180 cm wysokości. Jeden z nich (Protazy) ma oznaki ścięcia głowy i urazów stawu skokowego, spowodowanych prawdopodobnie związaniem. Drugi (Gerwazy) wśród urazów znaleziono m.in. połamane żebra. Takie obrażenia potwierdzają tradycyjny opis ich męczeństwa.
Badania mikrobiologiczne kości wykazały dobry stan zachowania oraz brak oznak aktywnej degradacji. Dzięki badaniom tomografem komputerowym istnieje możliwość wykonania rekonstrukcji twarzy świętych w 3D.
Po przeprowadzonych badaniach relikwie zostały ozdobione nowymi szatami, które wykonały benedyktyńskie mniszki z wyspy San Giulio d’Orta (prowincja Novara), natomiast mniszki z klasztoru Viboldone w San Giuliano Milanese (miejscowość na południowy wschód od Mediolanu) wykonały nowe ręcznie pisane dokumenty.
Opracowano na podstawie:
- List pasterski arcybiskupa Luigiego Nazari Di Calabiana, 1874
- Archiwum wydań Corriere della Sera, 1897
- Encyklopedia świętych – Bibliotheca Sanctorum, 2013
- www.avvenire.it
- www.chiesadimilano.it
- materiały własne
