Niedziele Wielkiego Postu w rycie mediolańskim posiadają swoich „patronów”, którzy są niezmienni od wieków. Dziś zapraszamy do zapoznania się z fragmentem opracowania ks. Marco Navoni dotyczącego ambrozjańskiej liturgii słowa w czasie Wielkiego Postu.
Gdzie chrzest tam nadzieja
W starożytności chrześcijańskiej Wielki Post charakteryzował się przede wszystkim wymiarem chrzcielnym. W tym okresie katechumeni (dorośli poganie, którzy poznali chrześcijaństwo i prosili o wstąpienie do Kościoła) przygotowywali się do przyjęcia sakramentów wtajemniczenia chrześcijańskiego – Chrztu, Bierzmowania i pierwszy raz Eucharystii, które miały być im udzielone na sam koniec drogi wielkopostnej w Wigilię Paschalną.
„Niedzielni patroni”
Ambrozjański Wielki Post zawsze zachowywał wymowne ślady tego chrzcielnego wymiaru. Cztery centralne niedziele ambrozjańskiego Wielkiego Postu (od drugiej do piątej) rozwijają katechezę chrzcielną poprzez proponowane ewangelie (wszystkie zaczerpnięte z tekstu Ewangelii wg św. Jana), od których same niedziele biorą swoje nazwy. I tak: druga niedziela to niedziela Samarytanina, gdzie odnajdujemy temat wody żywej i odrodzenia wewnętrznego; w trzecią niedzielę zwaną Abrahama pojawia się temat nowej tożsamości chrześcijanina jako prawdziwego syna Abrahama, a raczej prawdziwego syna Bożego; w czwartą niedzielę tzw. Niewidomego od urodzenia poruszany jest temat chrztu jako oświecenia i zwycięstwa nad zaślepieniem grzechu; a w piątą niedzielę tj. Łazarza omawiany jest temat zwycięstwa nad śmiercią i chrztu jako początku życia wiecznego.
Podobny argument można wysunąć także w przypadku dni powszednich. Przede wszystkim można zauważyć, że zachowała się w nich szczególna „trójskładnikowa struktura” liturgii Słowa, która nie znajduje odzwierciedlenia w żadnym innym zachodnim obrzędzie liturgicznym. Ewangelia poprzedzana jest dwoma czytaniami zaczerpniętymi ze Starego Testamentu.
Czytania z Ewangelii przez pierwsze cztery tygodnie wielkiego Postu są częścią dokładnej katechezy chrzcielnej. Na ten czas zaplanowane jest ciągłe czytanie (dzień po dniu) całego „Kazania na Górze” zaczerpniętego z Ewangelii według św. Mateusza, z komentarzem w dwóch pierwszych czytaniach z perykopami zaczerpniętymi odpowiednio z Księgi Rodzaju i Księgi Przysłów. Zwyczaj ten obowiązywał w Mediolanie już w IV wieku za czasów św. Ambrożego i miał konkretny cel katechetyczny: pomóc poganinowi, który nawrócił się i prosił o chrzest, skonfrontować się z samym sobą, także z moralnym punktem widzenia, z wymogami prawdziwego życia chrześcijańskiego, jakie proponuje Ewangelia (zaczynając właśnie od „Kazania na Górze”, które zawsze było uznawane i przedstawiane jako synteza samego chrześcijaństwa).
Męka Pańska i święta
Piąty tydzień Wielkiego Postu wprowadza wiernych w temat Męki Pańskiej: pierwsze czytanie w dni powszednie, zawsze zaczerpnięte jest z ksiąg historycznych Starego Testamentu. Przedstawia różne postacie „sprawiedliwego cierpienia” (chociażby Abla, który był sprawiedliwym niesłusznie zabitym przez brata). Drugie czytanie, zaczerpnięte jest z ksiąg mądrościowych. Wreszcie Ewangelia dokonuje przeglądu proroctw samego Chrystusa o Jego nieuchronnej męce.
Warto również pamiętać, że ambrozjański Wielki Post zachował bardziej niż w obrządku rzymskim atmosferę surowości i powściągliwości. Z tego powodu nie obchodzi się żadnego święta ani wspomnienia tak, aby uwaga wiernych pozostawała i koncentrowała się tylko na tajemnicy Chrystusa i Jego ofierze krzyżowej. Jedynymi wyjątkami są uroczystości św. Józefa (19 marca) i Zwiastowanie Pańskie (25 marca).
Na podstawie tekstu ks. Marco Navoni.
