Święto Poświęcenia Katedry jest w ambrozjańskim kalendarzu liturgicznym przełomowym momentem przejścia między ostatnim okresem po Zesłaniu Ducha Świętego, a początkiem zimowego okresu liturgicznego – adwentu. Dlaczego?
W ambrozjańskim roku liturgicznym, oprócz jednej niedzieli przed Dedykacją (ante Dedicationem), istnieją jeszcze trzy niedziele po Dedykacji (post Dedicationem), które następują po tym święcie i bezpośrednio przed adwentem, w których liturgia sprawowana jest w rzadko używanym kolorze zielonym.
| Tutaj przeczytasz artykuł o zielonym kolorze w liturgii ambrozjańskiej |
Czytania, które podają daty
Wyraźne zakończenie okresu po Zesłaniu Ducha Świętego sięga czasów jeszcze sprzed zmian w ambrozjańskich księgach liturgicznych przeprowadzonych pod koniec Królestwa Lombardii i w epoce Karolingów. Jakie są na to dowody?
Aby odpowiedzieć na to pytanie musimy zajrzeć na początku do mszału ambrozjańskiego. W przypadku święta Dedykacji (in Dedicatione Ecclesiae lub in Dedicatione) perykopą ewangeliczną przeznaczoną na ten dzień jest fragment Ewangelii wg św. Jana 10, 22-30 (Ja i Ojciec jedno jesteśmy). Te same fragmenty naznaczone są w dwóch księgach, które są świadkami starożytności liturgii mediolańskiej prowincji kościelnej, mianowicie: Codex Vercellensis Evangeliorum (IV wiek) oraz Codex Mediolanensis (VI wiek).
Te dwie księgi są ponadto dowodem na to, że święto Poświęcenia nie ograniczało się wyłącznie do „właściwego” obrządku ambrozjańskiego, to jest Mediolanu, ale także do całej prowincji kościelnej.
Powyższe oznacza, że ukształtowane ordo lectionum było już obecne najprawdopodobniej w połowie okresu lombardzkiego.
Chcesz zobaczyć powyższe pliki w dużej rozdzielczości? Kliknij i wybierz stronę: strona 1, strona 2, strona 3
Jak wspomnieliśmy, formularze mszalne zawierają także niedzielę przed Dedykacją (ante Dedicationem). Tego dnia czytany jest fragment Ewangelii wg św. Jana 8, 1-11 (o kobiecie cudzołożnej i chęci jej ukamienowania).
Gdy zajrzymy do pism świętego Ambrożego czeka nas prawdziwa niespodzianka. W aktach Apologia David altera, utworzonych według niektórych uczonych, przez skróconą transkrypcję kazań wygłoszonych w roku 388 znajdziemy ślady, że już w czasach świętego Ambrożego obie perykopy były czytane podczas uroczystości odbywających się w dniach obok siebie.
Zauważamy, że w obu fragmentach zaznaczono również, że opowiadane sceny rozgrywają się w Świątyni Jerozolimskiej:
J 8, 1n
| Iesus autem perrexit in montem Oliveti. Diluculo autem iterum venit in templum, et omnis populus veniebat ad eum, et sedens docebat eos. | Jezus natomiast udał się na Górę Oliwną, ale o brzasku zjawił się znów w świątyni. Cały lud schodził się do Niego, a On, usiadłszy, nauczał ich. |
J 10, 22n
| Facta sunt tunc Encaenia in Hierosolymis. Hiems erat; et ambulabat Iesus in templo in porticu Salomonis. | Obchodzono wtedy w Jerozolimie uroczystość Poświęcenia świątyni. Było to w zimie. Jezus przechadzał się w świątyni, w portyku Salomona. |
Ten szczegół nie może być dziełem przypadku i może wynikać z faktu, że już w epoce świętego Ambrożego ewangelie obchodów obracały się wokół paralelizmu – opozycji między świątynią żydowską a Kościołem-Matką.
Dlaczego taka data?
Zastanówmy się teraz nad określeniem Poświęcenie, które charakteryzuje to święto. W trzecią niedzielę października 453 r. Biskup Euzebiusz odbył ceremonię ponownego poświęcenia Ecclesia Maior di Santa Tecla, która została odnowiona po zniszczeniach spowodowanych przez Hunów. O tej tradycji świadczyłby fakt, że właśnie przy tej okazji św. Maksym z Turynu wygłosił homilię In reparatione Ecclesiae Mediolanensis.
Co więcej, ta sama niedziela w 836 r. została wybrana na poświęcenie Ecclesia Minor di Santa Maria.
| Tutaj przeczytasz artykuł o świętej Tekli i bazylice jej dedykowanej |
Drugą wskazówkę co do prawdopodobnej wielkiej starożytności święta Poświęcenia mającej miejsce w rejonie Mediolanu dostarcza nam pewne porównanie. Oprócz obrządku ambrozjańskiego, jedynego na zachodzie, który ma czas po poświęceniu, istnieje co najmniej jedna inna tradycja liturgiczna, która zna czas poświęcenia. Jest to obrządek syryjski. Z kolei ta cecha może wywodzić się z obrządku jerozolimskiego.
| Tutaj przeczytasz artykuł o podziale ambrozjańskiego roku liturgicznego |
Również ormiańskie lekcjonarze z V wieku, które wiernie przekazują ordo lectionum w Jerozolimie w epoce postkonstantyńskiej, zawierają od 23 września święto poświęcenia miejsc świętych i wskazują jako perykopę ewangeliczną dnia wspomniany już fragment z Ewangelii wg św. Jana (J 10, 22-42). Jest to zatem nieco dłuższa wersja Ewangelii czytanej w Mediolanie na święto Poświęcenia.
Podsumowując, istnienie od czasu pierwszych pisemnych poświadczeń obrządku ambrozjańskiego, czasu liturgicznego skoncentrowanego na poświęceniu, można wyjaśnić znacznie lepiej niż zwykły zbieg okoliczności ponownego poświęcenia katedry w V wieku, jako jednego z wielu śladów dziedzictwa liturgicznego.
Podziękowania
Serwis mediolanski.pl serdecznie dziękuje panu Nicola De Grandi za konsultacje merytoryczne przy opracowywaniu materiału.
Website mediolanski.pl sincerely thanks Mr Nicola de Grandi for essential consultations with elaboration of this material.
Więcej pięknych zdjęć z Mediolanu znajdziesz na stronie Semplicemente Milano di Andrea Cherchi.
