Jednym z pięknych zwyczajów rytu ambrozjańskiego jest obrzęd Ogłoszenia Zmartwychwstania (wł. Annuncio Resurrezione). Zgodnie z rubrykami mszału mediolańskiego celebrans w katedrze mediolańskiej (Metropolitana lub wł. Duomo di Milano), a także w kościołach kolegiackich i parafialnych przed odczytaniem czytań z Nowego Testamentu, w tym także Epistoły, ogłasza wiernym radosną wieść o zmartwychwstaniu Pana.
Jak przebiega ten obrzęd?
Po wysłuchaniu czytań ze Starego Testamentu (Rdz 1,1-2,3a; Rdz 22,1-19; Wj 12,1-11; Wj 13,18b-14,8; Iz 54,17c-55,11; Iz 1,16-19; są to zapowiedzi wcielenia i ofiary zbawienia Chrystusa), a przed czytaniami z Nowego Testamentu (Dz 2,22-28, Rz 1,1-7 i Ewangelii Mt 28, 1-7) celebrans całuje ołtarz i okadza krzyż ołtarzowy w sposób własny rytu mediolańskiego (koliste ruchy trybularza). Jeżeli liturgię sprawuje biskup całuje ołtarz w mitrze i okadza krzyż oraz jedną stronę ołtarza będąc nadal w mitrze. Później oddaje trybularz jednemu z diakonów, który okadza pozostałe trzy strony ołtarza. Następnie celebrans (biskup w mitrze i z pastorałem) udaje się na stronę lekcji i tam stojąc w kierunku ołtarza śpiewa werset: Christus Dominus resurrexit, na który wierni odpowiadają: Deo gratias. Po tej odpowiedzi uroczyście odzywają się organy, czasem także dzwonki i trąbki. Biją także dzwony kościelne. Następnie celebrans przechodzi na środek ołtarza i śpiewa w wyższym niż wcześniej tonie te same słowa. Ponownie odzywają się organy, dzwonki czy trąbki. Po tym celebrans przechodzi na stronę ewangelii i znów czyni tak samo. Również po wezwaniu odzywają się organy, dzwonki czy też trąbki. Później celebrans odmawia kolektę. W przeciwieństwie do zwyczaju rytu rzymskiego nie odmawia się hymnu Chwała na wysokości Bogu. To właśnie uroczyste Annuncio zastępuje hymn. Od tego momentu w liturgii słychać już czytania z Nowego Testamentu.
Co ciekawe fragment czytanej podczas Wigilii Paschalnej Ewangelii wg św. Mateusza (Mt 28, 1-7) jest kontynuacją fragmentu czytanego podczas porannych godzin kanonicznych (Mt 27, 62-66) opowiadającego o straży przy Grobie.
Poniżej film z bazyliki św. Ambrożego w Mediolanie. Nagranie pochodzi z 2012 roku.
A jak jest w rycie antico?
Obrzęd Annuncio jest podobny do mającego miejsce w liturgii bizantyjskiej wezwania Christos Anesti (Χριστός Ανέστη). Wspólne korzenie tej celebracji sięgają tradycji jerozolimskiej.
Dzwony i organy ponownie wracają do liturgii. Dzwony ostatni raz były używane w momencie, kiedy celebrans w Wielki Piątek czytał słowa opowiadające o śmierci Pana Jezusa. Ogłoszenie Zmartwychwstania jest szczytem ambrozjańskiej Wigilii Wielkanocnej.
W antycznym rycie ambrozjańskim (rito ambrosiano antico) ogólna struktura Wigilii Paschalnej wygląda następująco: w porannej godzinie kanonicznej (tercja) czytana jest m.in. Ewangelia św. Mateusza (Mt 27, 62-66) opowiadająca o straży przy Grobie (później podczas Mszy czytany jest dalszy ciąg). Następnie odbywa się błogosławieństwo ognia* po którym rozpoczyna się procesja do ołtarza i śpiew Orędzia Wielkanocnego będącego jednocześnie błogosławieństwem paschału. Śpiew wykonuje się nie w melodii rzymskiej, ale oryginalnej ambrozjańskiej. Moment śpiewu Exsultetu jest także Lucernarium (zaświeceniem świec ołtarzowych). Następnie odbywa się odczytanie sześciu fragmentów ze Starego Testamentu. Później odbywa się błogosławieństwo wody chrzcielnej w chrzcielnicy i chrzty. Po powrocie odbywa się obrzęd Annuncio, czytanie z Dziejów Apostolskich, Epistoły i Ewangelii. Dalej Msza jak zazwyczaj. Obrzędy te będą opisane bardziej szczegółowo w przyszłości.
* – przez wieki obrzęd błogosławieństwa ognia był prywatny.
Zobacz nagrania:
Inne nagranie obrzędu Annuncio z kościoła Świętej Trójcy w miejscowości Samarate. Na filmie kapłan wypowiada słowa po włosku. W tle widoczne jest rozkładanie płótna wielkanocnego.
Jeszcze inne nagranie obrzędu z katedry mediolańskiej z roku 2012 połączone razem ze śpiewem alleluja i piękną grą.
Zbiór terminów użytych w tekście:
- Lucernarium – obrzęd rozświecenia ołtarza (uroczyste zapalenie świec) stosowany podczas niektórych celebracji (w przyszłości powstanie osobny artykuł)
- Exsultet – uroczysty śpiew wykonywany tylko podczas Wigilii Paschalnej (Wielkiej Soboty); jego autorstwo przypisuje się św. Ambrożemu lub św. Augustynowi
- Annuncio Resurrezione – uroczysty obrzęd ogłoszenia zmartwychwstania Chrystusa
Opracowano na podstawie:
- Missale Ambrosianum, 1640
- Calendario rito ambrosiano, 1936
- Norberto Valli, Breve introduzione al rito ambrosiano, 2014
- Cyprian Kuupol SVD, Kyrie Eleison: Its Liturgical Use (…), 2019
