We wspomnienie św. Anny Matki NMP 26 lipca, Kościół mediolański w tradycyjnej formie liturgicznej używa fioletowych szat mszalnych. Dlaczego tak się dzieje? Zapraszamy do lektury kolejnego artykułu z cyklu ambrozjańskie kolory liturgiczne. Dziś omawiamy kolor fioletowy.
Fioletowy czy morello?
Ryt mediolański zachowuje własną barwę liturgiczną, różną od znanego w Kościele rzymskim fioletu. Jest to tzw. kolor morello, który powinien być ciemniejszym odcieniem niż klasyczny fiolet. Właściwie powinien być to fiolet przechodzący w kolor czarny. Dlaczego akurat taki? Ponieważ jest to kolor jeżyny (wł. mora), którą wykorzystywano do barwienia szat. Stąd też pochodzące z dialektu mediolańskiego słowo morelli określające tę barwę.
Poniżej przykład użycia koloru morello do zestawu zamówionego w Atelier Sirio przez katedrę mediolańską:
W dalszej części tekstu słowo fioletowy będzie używane w rozumieniu koloru morello.
Adwent, Przedpoście i Wielki Post
Kolor morello jest własnym kolorem okresów pokutnych, jakimi są Adwent, Przedpoście i Wielki Post.
W Adwencie barwa ta używana jest przez cały okres (poza wyjątkami wspomnień, świąt i uroczystości). Tu warto nadmienić, że w przeciwieństwie do rytu rzymskiego w rycie ambrozjańskim Adwent trwa nie cztery, ale sześć tygodni. Pierwszą niedzielą Adwentu jest niedziela przypadająca po wspomnieniu świętego Marcina (po 11 listopada).
Co należy zaznaczyć to Rzym, a nie Mediolan zmienił długość trwania Adwentu. Pierwotnie, faktycznie na całym Zachodzie Adwent trwał około 5-6 tygodni. Święty Grzegorz Wielki (pontyfikat 590-604), w swoim ogólnym układzie liturgii rzymskiej, ustanowił praktykę czterech niedziel (tygodni), którą znamy do dzisiaj.
Wyjątkiem od stosowania fioletowego koloru w niedziele adwentowe jest ostatnia, przypadająca przed Narodzeniem Pańskim – szósta Niedziela Adwentu. Obchodzi się ją jako święto Wcielenia Pana Naszego Jezusa Chrystusa. Tego dnia używa się koloru białego.
| Tutaj przeczytasz artykuł o białym kolorze w liturgii ambrozjańskiej |
Ponadto kolor fioletowy stosowany jest także w tzw. dni de exceptato (w oczekiwaniu) tj. w dni pomiędzy VI niedzielą Adwentu, a wigilią Narodzenia Pańskiego.
W tym miejscu warto wspomnieć, że liturgia ambrozjańska nie przewiduje używania ornatu różowego.
Przedpoście, podobnie jak w rycie rzymskim zachowuje kolor fioletowy. Trwa on również przez trzy niedziele:
- siedemdziesiątnicy,
- sześćdziesiątnicy,
- pięćdziesiątnicy.
Stosowanie koloru fioletowego w Wielkim Poście jest inne niż w Kościele rzymskim. Ryt ambrozjański przewiduje go jedynie w soboty oraz niedziele Wielkiego Postu. Od poniedziałku do piątku w Wielkim Poście stosuje się kolor czarny, z zastrzeżeniem, że zgodnie z starochrześcijańską zasadą piątki Wielkiego Postu są dniami aliturgicznymi tj. nie sprawuje się Ofiary Mszy Świętej.
Każda niedziela Wielkiego Postu posiada własną nazwę:
- II Niedziela Wielkiego Postu – niedziela Samarytanina,
- III Niedziela Wielkiego Postu – niedziela Abrahama,
- IV Niedziela Wielkiego Postu – niedziela Niewidomego,
- V Niedziela Wielkiego Postu – niedziela Łazarza.
Nazwy te są związane z czytaniami mszalnymi.
Jedynymi dniami, które w Wielkim Poście dopuszczają inny kolor liturgiczny to: 19 marca – św. Józefa oraz 25 marca – Zwiastowanie NMP, kiedy to używa się szat koloru białego.
Warto zaznaczyć, że od soboty przed Niedzielą Męki Pańskiej używa się koloru czerwonego (przez cały czas trwania Wielkiego Tygodnia).
| Tutaj przeczytasz artykuł o czerwonym kolorze w liturgii ambrozjańskiej |
Poniżej nagranie aspersji w pierwszą niedzielę Adwentu. Oczywiście kolorem liturgicznym jest fiolet:
Suche dni
Tradycyjna liturgia ambrozjańska obchodzi także tzw. Suche dni. Są one następujące:
Suche dni (Quatuor Tempora) to środa, piątek i sobota po:
- Niedzieli w Początku Wielkiego Postu
- Zesłaniu Ducha Świętego
- Podwyższeniu Krzyża Świętego (14 września)
- wspomnieniu św. Łucji (13 grudnia)
Są one celebrowane w kolorze dnia lub we fiolecie.
Wigilie
Tradycyjny ryt ambrozjański celebruje także wigilie do niektórych świąt. Podczas wymienionych poniżej wigilii używa się koloru fioletowego:
- 6 lutego – wigilia św. Macieja Apostoła
- 18 czerwca – wigilia św. Protazego i Gerwazego, Męczenników
- 9 sierpnia – wigilia św. Wawrzyńca, Diakona i Męczennika
- 14 sierpnia – wigilia Wniebowzięcia NMP
- 23 sierpnia – wigilia św. Bartłomieja, Apostoła
- 7 września – wigilia Narodzenia NMP
- 20 września – wigilia św. Mateusza, Apostoła
- 31 października – wigilia Wszystkich Świętych
- 29 listopada – wigilia św. Andrzeja, Apostoła
- 6 grudnia – wigilia Sakry św. Ambrożego Biskupa Mediolanu, Wyznawcy, Doktora Kościoła i Głównego Patrona
Święte matrony
Osobną kategorią użycia koloru fioletowego, typową dla rytu mediolańskiego są wspomnienia świętych niewiast, które celebrowane są w kolorze fioletowym, pomimo że w większości były męczennicami. Są to następujące obchody:
- 30 stycznia – św. Martyny (Savinae), Męczennicy
- 22 lipca – św. Marii Magdaleny
- 26 lipca – św. Anny, Matki NMP
- 11 sierpnia – św. Radegundy, Królowej i Męczennicy
- 21 sierpnia – św. Joanny Franciszki Fremiot de Chantal, Męczennicy
- 7 października – św. Brygidy, Męczennicy
Powyższe święte są uznawane za tzw. święte matrony (łac. matronae) tj. święte nie-dziewice. Właściwym kolorem dla męczenników oczywiście jest kolor czerwony, i tak np. św. Agnieszka (21 stycznia) jako dziewica i męczennica wspominana jest w kolorze czerwonym. Jednak właśnie przez wyjście za mąż kolor szat we wspomnianych wypadkach zmienia się z czerwonego na fioletowy.
Ciekawym przypadkiem są dwie postaci: Maria Magdalena oraz święta Anna, Matka NMP. Pomimo, że nie były męczennicami to ze względu na utratę dziewictwa także ich wspomnienia celebruje się w kolorze fioletowym.
Cykl artykułów ambrozjańskie kolory liturgiczne
Zapraszamy do zapoznania się z pozostałymi artykułami o kolorach liturgicznych w rycie ambrozjańskim:
